Fotorewolwer - (Konrad Brandel)
Szkic aparatu z "patentu nr 11515 przyznanemu K. Brandlowi na ręczny rewolwerowy fotoaparat"
Fotorewolwer Konrada Brandla - brandlówka (1883)
Konrad Brandel jako pierwszy na ziemiach polskich i jeden z pierwszych na świecie, zbudował własnego pomysłu ręczny aparat fotograficzny zwany „fotorewolwerem” . W aparacie tym, również jako pierwszy - zastosował mały jak na owe czasy format materiału negatywowego - 6 x 9 cm. Data skonstruowania aparatu nie jest dokładnie znana - jako najbardziej prawdopodobną przyjmuje się rok 1883, a prace nad nim trwały już 1880 roku. Do zbudowania przez Brandla ręcznego aparatu fotograficznego przyczyniły się dwa wcześniejsze wynalazki - wynalezienie przez Ryszarda Maddoxa w 1871 roku suchych płyt negatywowych (sucha płyta szklana pokryta emulsją bromosrebrowo-żelatynową) oraz wynalezienie migawki fotograficznej.
Fotorewolwer Brandla był to lekki aparat fotograficzny na płyty szklane - służący do wykonywania zdjęć reporterskich, bez użycia statywu. Miał on postać prostokątnego pudełka, wyposażony był w obiektyw o krótkiej ogniskowej, początkowo firmy Steinheil (Niemcy), a w późniejszym okresie firmy – François (Francja). Obiektyw aparatu suwał się w oprawie zaopatrzonej w podziałkę odpowiadającą ostremu nastawieniu ostrości - w granicach od około 7 metrów (dziesięciu kroków) do nieskończoności. Aparaty wyposażone były w migawkę tarczową, wewnętrzną o szybkości około 1/50 sek., oraz przysłonę otworkową. Celownik aparatu składał się z ramki z nitkami przeprowadzonymi na krzyż oraz z deseczki z otworem dla oka. W niektórych aparatach zamiast ramki znajdowało się szkło dwuwklęsłe. Do noszenia aparatu służył skórzany pasek.
Aparaty Brandla wykonane były z drewna, początkowo posiadały kasetę pojedynczą, później podwójną, a następnie wyposażone zostały w magazyn mieszczący 12 i 20, a po roku 1889 - 25 płyt.
Konrad Brandel w swoim atelier. Zdjęcie z zasobów Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie (I.932)
"Kurier Poranny" w 1891 roku w rubryce "Co słychać nowego?" zamieścił wzmiankę: "Nowy przyrząd fotograficzny. (…) p. Brandel próbował zbudowanego przez siebie nowego zupełnie przyrządu fotograficznego momentalnego. Przyrząd ten jest o wiele dogodniejszy od dawniejszych, gdyż cały z kliszami mieści się w jednej skrzynce, gdy dotychczas klisze trzeba było trzymać oddzielnie. Klisz w przyrządzie mieści się 12, z bardzo dowcipnym urządzeniem, pozwalającym przekonać się, czy klisze wszystkie już zużyto, bez otwierania przyrządu. Fotografie otrzymane za pomocą tego przyrządu są większe niż w dawniejszym przyrządzie p. Brandla, są bowiem wielkości formatu tzw. gabinetowego".
Poza obiektywami, które Brandel kupował, pozostałe elementy aparatu wyrabiał kuzyn Brandla - August Brandel.
August Brandel był stolarzem-mechanikiem, zajmował się podobno produkcją różnych kamer fotograficznych, wykonywał ich jednak niewiele ze względu na konieczność użycia drogich zagranicznych materiałów i brak pomocników. [K.Lejko. Warszawa w obiektywie…]
Przez cały okres produkcji aparatów Konrad Brandel pracował nad ich udoskonalaniem, jak informował w Kurierze Warszawskim w 1891 roku: "mój aparat, którym obecnie pracuję, jest począwszy od roku 1883 piątym z porządku udoskonalonym przeze mnie aparatem, a pomimo to nad dalszym udoskonaleniem takowego nie przestaję".
Fotorewolwer Konrada Brandla został objęty ochroną patentową. Jak sam wynalazca poinformował w Kurierze Warszawskim: " w dniu 24 marca 1889 roku wniosłem podanie do Departamentu Przemysłu i Handlu o uzyskanie patentu wynalazku na rewolwer bez kaset mieszczący 25 klisz, na ten to rewolwer przyznany mi został patent 16 października 1889 roku (patent nr 11515)".
L. Anders w artykule zamieszczonym w Fotografie Warszawskim z 1905 roku, opisuje aparat Brandla: "pierwszy aparat wynalazca skonstruował, używając deseczek od cygar. Pierwszy swój fotorewolwer zaopatrzył Brandel w oddzielne kasety rolkowe wyrabiane w forniru. Następnie zmienił materiał i kasety budował z drzewa hebanowego, żaluzję zaś z cienkiej stali".
Opatentowany przez Konrada Brandla aparat różnił się znacznie od wcześniejszych modeli jego aparatów. Zgodnie z opisem zawartym w dokumentacji patentowej, aparat był konstrukcją lekką, pozbawiony został "wałków i całych połączonych z nimi mechanizmów". Kompletny aparat składał się z kartonowych pudełek, w których mieściło się 25 blaszanych ramek ze wstawionymi w nich kliszami oraz światłoszczelnego worka z dwoma rękawami. Nabicie kaset i ponowne załadowanie kamery dzięki istnieniu worka mogło spełniać swoje zadanie "podczas podróży".
Fotorewolwery Brandla produkowane były w trzech formatach 6 x 9 cm, 9 x 12 cm i 12 x 16,5 cm
Konrad Brandel wyprodukował przeszło 100 sztuk aparatów. Aparaty kupowane były przez odbiorców krajowych jak i zagranicznych. Za wynalezienie aparatu Konrad Brandel został przez cesarza Franciszeka Józefa nagrodzony orderem.
Do każdego sprzedanego aparatu Brandel załączał oryginalną instrukcję posługiwania się aparatem jak również przepis wywoływania błon.
Konrad Brandel swoim aparatem wykonywał wiele zdjęć reporterskich. Poniżej jedno ze zdjęć - zamieszczone w Tygodniku Kłosy w 1874 roku
Literatura:
1. Brandel Konrad (1838-1920) Fotograf, konstruktor aparatów fotograficznych. Wacław Żdżarski, Zbigniew Skoczyński w Inżynierowie Polscy w XIX i XX wieku pod red. Józefa Piłatowicza, tom VII, Warszawa, 2001.
2. Przyczynek do historii polskiego przemysłu fotograficznego, Stanisław Sommer, FOTOGRAFIA nr 2 z 1958 roku.
3. Brandel Konrad - Wacław Żdżarski - Słownik Polskich pionierów Techniki, pod red. Bolesława Orłowskiego, Wydawnictwo Śląsk 1984.
4. Warszawa w obiektywie Konrada Brandla, Krystyną Lejko, Warszawa 1985.
5. Historia fotografii warszawskiej, Wacław Żdżarski, Warszawa 1974.
